بیماری هرپس اسب (EHV) یک بیماری عفونی و واگیردار است که باعث بیماری‌هایی مانند عفونت تنفسی، عفونت تناسلی و بیماری‌های عصبی می‌شود. ویروس‌ها ذرات بسیار ریزی هستند که به صورت انگل درون سلولی اجباری زندگی می‌کنند. به همین دلیل، رشد و تکثیر آن‌ها وابسته به سلول‌های زنده است.
فهرست مطالب
ویژگی‌های عمومی خانواده هرپس ویریده:
خانواده هرپس ویریده شامل ویروس‌های متعددی است که در بدن موجودات زنده بیماری‌زا هستند. اگر موجودی به این ویروس‌ها آلوده شود، ویروس تا آخر عمر در بدن آن باقی می‌ماند و به حالت نهفته یا Latent درمی‌آید. این ویروس ممکن است در زمان افت سیستم ایمنی، عفونت ایجاد کرده و بیماری مجدداً بروز کند.
ویروس‌های هرپس دارای پوشش هستند و نسبت به عوامل محیطی حساس بوده و پایداری کمی در محیط دارند. با این حال، می‌توانند در هوای سرد و مرطوب مسافت‌های طولانی‌تری را طی کنند. از آنجایی که هرپس ویروس‌ها در محیط ناپایدار هستند، انتقال آن‌ها از طریق ارتباط نزدیک مانند تماس مخاطی، تماس مستقیم یا بسیار نزدیک و قطرات تنفسی کوتاه صورت می‌گیرد.
این ویروس‌ها باعث ساخت پروتئین‌هایی می‌شوند که سیستم ایمنی را تا حدی تضعیف می‌کنند. برخی دیگر از این پروتئین‌ها باعث آسیب به سلول‌های Helper-T نوع 2 که مسئول ایمنی سلولی هستند می‌شوند و به این ترتیب، ایمنی اختصاصی سلولی که مهم‌ترین بخش ایمنی در برابر عفونت‌های ویروسی است، مختل می‌گردد.
از لحاظ بالینی، هرپس ویروس‌ها طیف وسیعی از بیماری‌ها را ایجاد می‌کنند. ویژگی برجسته آن‌ها قابلیت ایجاد عفونت‌هایی است که تا پایان عمر در میزبان پایدار هستند و به صورت دوره‌ای فعال می‌شوند. فعال شدن مجدد ویروس در حیواناتی که سیستم ایمنی آن‌ها سرکوب شده است، عوارض شدیدی در سلامتی آن‌ها ایجاد می‌کند. در نهایت، ویروس باعث پارگی غشای سلول و از بین رفتن آن می‌شود.
ویروس هرپس به سه زیرخانواده تقسیم می‌شود:
آلفا هرپس ویروس: این ویروس تمایل به تکثیر در سلول‌های عصبی دارد.
بتا هرپس ویروس: این ویروس تمایل به ایجاد عفونت‌های نهفته در غدد بزاقی، سلول‌های سیستم لنفاوی و سلول‌های کلیه دارد.
گاما هرپس ویروس: این ویروس تمایل به ایجاد عفونت‌های نهفته در سلول‌های لنفوبلاست (پیش ساز لنفوسیت: سلول‌های ایمنی بدن) و بروز تومورهای سرطانی دارد.
هرپس ویروس در اسب‌ها و بیماری‌های ناشی از آن:
هرپس ویروس در اسب‌ها از خانواده آلفا هرپس ویروس است. پنج گونه آلفا هرپس ویریده (EHV1، EHV2، EHV3، EHV4، EHV5) وجود دارد که در اسب‌ها بیماری‌زا هستند. از میان این گونه‌ها، بیشترین توجه معطوف به تیپ 1 و 4 است که نوع شدید بیماری را ایجاد می‌کنند. در این مقاله، به صورت خلاصه به نوع 1، 3 و 4 اشاره شده است. تیپ 2 و 5 در اکثر اسب‌ها یافت می‌شود و به ندرت سبب بیماری می‌گردد، هرچند با ورم ملتحمه چشم و بیماری‌های تنفسی همراه است.
هرپس ویروس نوع 1 اسب (Equine Abortion Virus – EHV-1):
این ویروس عمدتاً باعث سقط جنین در اسب‌ها می‌شود و مهم‌ترین عامل سقط در این گونه به شمار می‌رود. در واقع، این ویروس در ابتدا به عنوان “ویروس سقط جنین” مطرح می‌شد. این ویروس قادر است هم علائم تنفسی و هم علائم انسفالومیلیت (التهاب مغز و طناب عصبی) را ایجاد کند.
انتقال ویروس از طریق قطرات تنفسی اتفاق می‌افتد و پس از ورود به بدن از راه دستگاه تنفسی، وارد گردش خون شده و می‌تواند از جفت عبور کرده، خود را به جنین برساند و باعث سقط شود. در ابتدا، سقط در گله به صورت پراکنده مشاهده می‌شود، اما اگر مادیان‌های آبستن دیگر با جنین سقط شده ارتباط داشته باشند، آن‌ها نیز آلوده شده و ممکن است در گله “طوفان سقط” (Storm Abortion) اتفاق بیفتد.
سقط عمدتاً در یک سوم ابتدایی و انتهایی آبستنی رخ می‌دهد، اما در یک سوم انتهایی شایع‌تر است.
شکل دیگر این بیماری، شکل عصبی آن است؛ در این حالت، عوارض سیستمیک دیده می‌شود. ویروس خود را به مغز رسانده و باعث عدم تعادل، بی‌اختیاری در دفع ادرار، فلج اندام‌های خلفی و زمین‌گیر شدن دام می‌شود. در اسب‌ها، زمین‌گیر شدن دام معمولاً نشانه تلفات بالاست.
در این نوع بیماری، ویروس در سلول‌های عصبی دیده نمی‌شود، و عوارض به صورت نکروز ایسکمیک (Ischemic) در بافت‌های عصبی نسبت داده می‌شود؛ ویروس باعث التهاب در عروق خونی سیستم عصبی شده و خونرسانی بافت‌های عصبی مختل می‌گردد و نکروز ایسکمیک در مغز رخ می‌دهد.
برای تشخیص بیماری می‌توان در غده فوق کلیه و کبد با استفاده از تکنیک PCR، ویروس را شناسایی کرد. تست ELISA برای تشخیص آنتی‌ژن‌های ویروس (Detection Antigen) کاربرد دارد. اگر امکانات آزمایشگاهی مهیا باشد، می‌توان از کشت ویروس نیز استفاده کرد.
پیشگیری از بیماری هرپس اسب:
برای پیشگیری از این بیماری، واکسیناسیون و اعمال سیستم‌های مدیریتی خاص ضروری است.
مادیان آبستن باید در گروه‌های کوچک یا به طور کامل جدا از یکدیگر نگهداری شوند.
در صورت مشاهده سقط جنین در یک گروه، باید بلافاصله جنین سقط شده را جمع‌آوری کرده و باکس مادیان را کاملاً ضدعفونی نمود.
اسب‌های نزدیک به مادیان باید از بقیه گله جدا شوند تا از وقوع سقط‌های بیشتر جلوگیری شود.
هرپس ویروس نوع 3 اسب (Equine Herpes Virus-3 – EHV-3):
تیپ 3 این ویروس می‌تواند سبب بیماری‌های مقاربتی گردد، اما این امر بسیار نادر است و منجر به مرگ نمی‌شود و نیاز به درمان ندارد.
این ویروس از طریق تماس جنسی و دستگاه ادراری-تناسلی منتقل می‌شود. علائم شامل تورم واژن و زخم‌هایی در اطراف آن است. گاهی در دام‌های ماده، بیماری تا پستان‌ها پیشرفت می‌کند و اسب‌هایی که از این پستان‌ها تغذیه می‌کنند، دچار عفونت دستگاه تنفسی شده و در لب‌ها و بینی آن‌ها ضایعه ایجاد می‌شود.
دوره کمون بیماری کمتر از دو هفته است. پس از ظهور علائم، بهبودی دو هفته طول می‌کشد. ضایعات ایجاد شده سیاه‌رنگ هستند، اما پس از بهبودی، رنگ سیاه آن‌ها از بین می‌رود.
سقط جنین در این شکل بیماری بسیار نادر است و عقیم شدگی اتفاق نمی‌افتد. همچنین علائم سیستمیک وجود ندارد. نریان مبتلا کاهش میل جنسی را نشان می‌دهند و وجود این بیماری ممکن است به طور جدی پرورش را مختل کند.
هرپس ویروس نوع 4 اسب (Equine Herpes Virus-4 – EHV4):
این ویروس از طریق تنفس منتقل می‌شود و اغلب در هفته‌های اول زندگی دیده می‌شود. این عفونت در اغلب موارد تحت بالینی است و علامتی ندارد، اما در برخی موارد علائمی مانند تب، بی‌اشتهایی و آبریزش از بینی مشاهده می‌شود که ممکن است با دخالت باکتری‌ها و عفونت ثانویه باکتریایی همراه شود؛ مثل ترشحات سروزی بینی که بعداً مخاطی چرکی می‌شود.
سنی که کره اسب‌ها به بیماری هرپس اسب مبتلا می‌شوند از لحظه قطع شیر تا یک سالگی است. اکثر کره‌های مبتلا به طور کامل بهبود می‌یابند و عفونت‌های خفیف یا تحت بالینی شایع هستند. ممکن است بیماری شدیدتر در فرم برونکوپنومونی و مرگ ایجاد شود.
در اسب‌های مسن‌تر که علائم بیماری در آن‌ها نشان داده شده است، این عفونت به دنبال فعال شدن مجدد ویروس نهفته است. این بیماری از آن جهت اهمیت دارد که بیماری تنفسی تب‌دار، تمرین و عملکرد اسب را مختل می‌کند.
پیشگیری از بیماری هرپس اسب:
از روش‌های پیشگیری می‌توان واکسیناسیون، جداسازی و ضدعفونی کردن محل و وسایل را نام برد. جداسازی و قرنطینه اسب‌های جدید یا اسب‌هایی که از مسابقات بازگشته‌اند می‌تواند از انتشار بیماری جلوگیری نماید. مدت زمان جداسازی جهت پیشگیری حداقل حدود 30 روز است.
این ویروس توسط مواد ضدعفونی کننده از بین می‌رود، بنابراین ضدعفونی اصطبل‌ها، محیط و وسایل (کفش و چکمه) سبب از بین رفتن ویروس و پیشگیری از بیماری می‌گردد.
واکسیناسیون اسب‌ها در برابر EHV-1 و EHV-4 انجام می‌شود. گزینه‌های درمانی بسته به شدت علائم متفاوت است و ممکن است شامل مراقبت‌های حمایتی مانند مایعات و داروها برای کنترل تب و همچنین داروهای ضد ویروسی در موارد شدید باشد. مشورت با دامپزشک برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب برای اسب‌های مشکوک به EHV ضروری است.
درمان بیماری هرپس ویروس اسب
بیماری هرپس اسب (EHV) یک بیماری عفونی و واگیردار است که باعث بیماری‌هایی مانند عفونت تنفسی، عفونت تناسلی و بیماری‌های عصبی می‌شود. برای درمان بیماری هرپس اسب، از درمان علائم بیماری و پشتیبانی از سیستم ایمنی اسب استفاده می‌شود. همچنین، نگهداری اسب در محیط تمیز و بهداشتی و برخورداری از مراقبت‌های اساسی مانند تغذیه مناسب و استراحت کافی بسیار مهم است.
از آنجایی که تغذیه در پیشگیری و درمان بیماری‌های عفونی نقش بسیار مهمی دارد، به بررسی نقش آن در این بیماری می‌پردازیم:
اسب‌هایی که دچار کمبود مواد مغذی و ضعف سیستم ایمنی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های ویروسی و نیز تشدید بیماری پس از ابتلا قرار دارند. بنابراین، بررسی وضعیت تغذیه‌ای و برطرف کردن کمبودهای تغذیه‌ای برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های ویروسی و درمان آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش موثری در مبارزه با ویروس هرپس دارد. این سیستم برای عملکرد موفق به مقدار کافی ویتامین و مواد معدنی نیاز دارد.
روی، از جمله مواد معدنی است که در تقویت سیستم ایمنی مفید است و کمبود آن منجر به اختلال عملکرد سیستم ایمنی و افزایش استعداد ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌شود. اسب‌هایی که به هرپس مبتلا می‌شوند، دچار بی‌اشتهایی و در نتیجه سوءتغذیه خواهند شد که این امر در نهایت منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود.
کمبود ریزمغذی‌ها (مانند منیزیم، روی و کلسیم و …) می‌تواند منجر به افزایش خطر عفونت شود. کمبود روی از طریق کاهش تعداد گلبول‌های سفید و افزایش استرس اکسیداتیو باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود.
مصرف کافی سلنیوم سبب کاهش التهاب و افزایش نوتروفیل‌ها می‌شود، به همین دلیل سبب تقویت سیستم ایمنی می‌گردد. سلنیوم یک ماده معدنی ضروری است که به تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند. سلنیوم با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود سبب افزایش عملکرد و تعداد گلبول‌های سفید خون شده و از این طریق در تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب موثر است. همچنین کمبود سلنیوم سبب می‌شود تا بیماری‌زایی و تکثیر ویروس‌ها افزایش یابد.
بهترین مکمل برای افزایش ایمنی اسب ها
مکمل “بن زا هورس” با دارا بودن عناصر معدنی در تقویت سیستم ایمنی موثر است. هدف این مکمل، بسیج کردن سیستم ایمنی، به ویژه سلول‌های T سیتوتوکسیک، برای مقابله با سلول‌های آلوده به ویروس است.
سیستم ایمنی بدن ابزاری مهم برای جلوگیری یا محدود کردن عفونت است. بدون آن، بدن قادر به مقاومت در برابر حملات باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و غیره نخواهد بود. این سیستم از شبکه وسیعی از سلول‌ها، اندام‌ها، پروتئین‌ها و بافت‌ها در سراسر بدن تشکیل شده است. یک سیستم ایمنی کاملاً کارآمد می‌تواند بافت سالم را از موادی که به صورت ناخواسته وارد می‌شود، تشخیص دهد و در این حالت، پاسخ ایمنی ایجاد می‌شود که منجر به حمله‌ای پیچیده برای محافظت از بدن در برابر مهاجمان می‌گردد. سیستم ایمنی بدن، همچنین سلول‌های مرده و معیوب را شناسایی و حذف می‌کند.
البته سیستم ایمنی همیشه نمی‌تواند به طور موثر عمل کند و گاهی دچار بیماری می‌شود و یا به داروی خاصی نیاز دارد که بتواند سیستم ایمنی موثری داشته باشد. این مکمل در پیشگیری و کاهش علائم ناشی از بیماری هرپس ویروس اسب موثر است.
هورس کلاب، به عنوان اولین و جامع ترین باشگاه مجازی اسب در ایران، به عنوان پیشرو در ارائه خدمات جامع به جامعه اسب‌داران ایران، نقشی موثر در مقابله با چالش‌های بهداشتی مانند شیوع بیماری هرپس اسب ایفا می‌کند. با ارائه مشاوره‌های تخصصی آنلاین توسط دامپزشکان متخصص، این پلتفرم به صاحبان اسب کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتر، از سلامت اسب‌های خود مراقبت کنند. علاوه بر این، هورس کلاب با انتشار مقالات آموزشی، اطلاعاتی درباره پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌هایی مانند هرپس ویروس را در اختیار اعضای خود قرار می‌دهد.
